ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΦΙΛΙΠΠΩΝ

Οι Φίλιπποι ήταν αρχαία πόλη της Ανατολικής Μακεδονίας με αρχικό όνομα Κρηνίδες, που βρίσκεται στον σημερινό νομό Καβάλας.

Ο αρχαιολογικός χώρος των Φιλίππων μπορεί να προσφέρει στον επισκέπτη μια ανάμεικτη περιήγηση, αφού οι ανασκαφές έχουν φέρει στο φως ερείπια από την ελληνιστική, τη ρωμαϊκή, τη βυζαντινή, και την παλαιοχριστιανική περίοδο. Το οκτάγωνο, η ρωμαϊκή αγορά, οι παλαιοχριστιανικές βασιλικές, τμήματα των τειχών της πόλης, είναι τα πιο γνωστά από αυτά.

Ιστορία

Η ιστορία του οικισμού των Φιλίππων αρχίζει στα 360/359 π.Χ. όταν άποικοι από τη Θάσο ιδρύουν την πρώτη πόλη, τις Κρηνίδες. Όταν στα 356 π.Χ. απειλούνται από τους Θράκες, ζητούν τη βοήθεια του Φιλίππου Β΄ (πατέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου). Εκείνος, διαβλέποντας την οικονομική και στρατηγική σημασία της πόλης, την καταλαμβάνει, την οχυρώνει και τη μετονομάζει σε Φιλίππους.

Κατά την περίοδο ανάπτυξης της, στα ελληνιστικά χρόνια η πόλη απέκτησε το τείχος της, το θέατρο, δημόσια οικοδομήματα και ιδιωτικές κατοικίες.

Μετά τη μάχη των Φιλίππων, το 42 π.Χ., η πόλη γίνεται ρωμαϊκή αποικία και αποκτά ιδιαίτερη σημασία εξαιτίας της θέσης της πάνω στην Εγνατία οδό. Το 42 π.Χ. η δραματική μάχη των Φιλίππων έξω από τα δυτικά τείχη της πόλης άλλαξε εντελώς το χαρακτήρα της, αφού μετά την επικράτησή του ο Οκταβιανός τη μετέτρεψε σε ρωμαϊκή αποικία (Colonia Augusta Julia Philippensis). Έτσι η πόλη μεγαλώνει και αναδεικνύεται σε οικονομικό, διοικητικό και καλλιτεχνικό κέντρο.

Πολύ σημαντική χρονολογία υπήρξε το έτος 49 ή 50 μ.Χ., όταν ο Απόστολος Παύλος επισκέφθηκε τους Φιλίππους και ίδρυσε την πρώτη χριστιανική Εκκλησία της Ευρώπης. Το γεγονός αυτό ανέδειξε την πόλη σε μητρόπολη του Χριστιανισμού.

Αρχαιολογικές έρευνες

Η ανασκαφική έρευνα άρχισε στους Φιλίππους στα 1914, από τη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή. Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Αρχαιολογική Υπηρεσία και η Αρχαιολογική Εταιρεία διενήργησαν συστηματικές ανασκαφές. Σήμερα, η Αρχαιολογική Υπηρεσία, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και η Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή συνεχίζουν την αρχαιολογική έρευνα. Τα ευρήματα των ανασκαφών εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Φιλίππων.

Αρχαιολογικός χώρος

Ο επισκέπτης φτάνει σήμερα στον αρχαιολογικό χώρο Φιλίππων ακολουθώντας την επαρχιακή οδό Καβάλας-Δράμας. Τα σημαντικότερα μνημεία και αρχαιολογικά σύνολα του αρχαιολογικού χώρου είναι: Τα τείχη και η ακρόπολη, το θέατρο, η αγορά, η ''βασιλική Α'', η ''βασιλική Β'' και ένας οκταγωνικός ναός.

-Τα τείχη ξεκινούν από την κορυφή του λόφου, όπου η οχυρή ακρόπολη, και περικλείουν τους πρόποδες του και τμήμα της πεδιάδας (πρώτη φάση -Φίλιππος Β΄- μέσα 4ου αιώνα π.Χ., δεύτερη φάση - Ιουστινιανός Α΄, 527-565 μ.Χ.). Στο εσωτερικό της ακρόπολης υπάρχει πύργος υστεροβυζαντινών χρόνων. Το συνολικό μήκος της περιμέτρου των τειχών φτάνει τα 3,5 χιλ..

-Το θέατρο κτίστηκε, πιθανότατα, από τον βασιλιά Φίλιππο Β΄ στα μέσα περίπου του 4ου αιώνα π.Χ.. Στους 2ο και 3ο μ.Χ. αι. έγιναν σημαντικές αλλαγές και προσθήκες για να προσαρμοστεί η λειτουργία του στις ανάγκες των θεαμάτων της ρωμαϊκής εποχής.

-Παλαίστρα. Στα δυτικά της παλαιοχριστιανικής Βασιλικής Β' οι ανασκαφές έχουν αποκαλύψει τα ερείπια της παλαίστρας που χρονολογείται στο 2ο αι. μ.Χ. Το κτίριο επικοινωνούσε με τη μεγάλη Εμπορική οδό.

-Η ρωμαϊκή αγορά (forum) αποτελούσε το διοικητικό κέντρο των Φιλίππων στη ρωμαϊκή εποχή. Αποτελεί ένα ενιαία σχεδιασμένο συγκρότημα δημοσίων κτηρίων που οργανώνονται γύρω από μία κεντρική πλατεία με μνημειακά κτίσματα, τον βορειοανατολικό και τον βορειοδυτικό ναό. Στα βόρειά της αγοράς περνά ένας μεγάλος πλακόστρωτος δρόμος που έχει ταυτιστεί με την αρχαία Εγνατία Οδό.

-Η βασιλική Α΄ χρονολογείται γύρω στο τέλος του 5ου αιώνα μ.Χ. Πρόκειται για μεγάλη τρίκλιτη βασιλική διαστάσεων 130x50μ., με εγκάρσιο κλίτος στην ανατολική πλευρά, τετράγωνο αίθριο, υπερώο πάνω από τα κλίτη και το νάρθηκα και ιδιότυπη φιάλη. Στο μεσαίο κλίτος διατηρούνται τμήματα της πολυτελούς πλακόστρωσης και μέρος του άμβωνα. Ιδιαίτερα εντυπωσιακές είναι οι τοιχογραφίες (μίμηση ορθομαρμάρωσης) του προθαλάμου του παρεκκλησίου.

-Η βασιλική Β' χρονολογείται γύρω στα 550 μ.Χ. Πρόκειται για τρίκλιτη βασιλική με νάρθηκα και προσκτίσματα στα βόρεια και νότια (φιάλη, διακονικό). Το σχεδόν τετράγωνο κεντρικό κλίτος καλυπτόταν με τρούλο, ο οποίος στηριζόταν σε μεγάλους πεσσούς. Το ιερό βήμα στεγαζόταν με θόλο. Ο γλυπτός της διάκοσμος αντανακλά κωνσταντινοπολίτικη επίδραση.

-Το ''Οκτάγωνο'' ήταν το ολοκληρωμένο συγκρότημα του επισκοπικού ναού των Φιλίππων. Περιλαμβάνει τον οκτάγωνο ναό που παρουσιάζει τρεις οικοδομικές φάσεις (από τα τέλη του 4ου /αρχές 5ου μέχρι τα μέσα του 6ου μ.Χ. αι.) και κτίστηκε στη θέση ευκτήριου οίκου αφιερωμένου στον Απόστολο Παύλο (αρχές 4ου αι. μ.Χ.). Ο οίκος αυτός είχε ιδρυθεί με τη σειρά του στη θέση υστεροελληνιστικού τάφου - ηρώου. Το συγκρότημα περιλαμβάνει ακόμη φιάλη, βαπτιστήριο, λουτρώνα και διώροφο επισκοπείο. Στα δυτικά προ του ναού υπήρχε μικρή τρίκλιτη στοά, που οδηγούσε στην κοντινή και βορείως διερχομένη Εγνατία οδό.

-Επισκοπείο. Ανατολικά του Οκταγώνου εκτείνεται το Επισκοπείο, κτιριακό συγκρότημα με τέσσερες πτέρυγες διαμερισμάτων γύρω από μια μικρή υπαίθρια αυλή, που περιελάμβαναν αποθήκες, εστία, ληνούς και πιθώνες. Η νότια και δυτική πτέρυγα ήταν διώροφες με τους χώρους κατοικίας, υποδοχής και συγκέντρωσης του κλήρου στον όροφο.

Αρχαίο Θέατρο Φιλίππων

Το αρχαίο θέατρο των Φιλίππων είναι σημαντικό μνημείο. Η σημερινή του μορφή είναι αποτέλεσμα διαδοχικών κτιριακών αλλαγών, οι οποίες αντιπροσωπεύουν διάφορες φάσεις της ιστορίας της πόλης. Βρίσκεται στη νοτιοανατολική πλαγιά του λόφου της ακρόπολης, σε επαφή με το ανατολικό τείχος της πόλης, στο οποίο και στηρίζεται.

Η αρχική φάση του, που είναι σύγχρονη με τα τείχη της πόλης, ανάγεται στα χρόνια του βασιλιά της Μακεδονίας Φιλίππου Β΄(μέσα του 4ου αι. π.Χ.). Από τη φάση αυτή σώζονται οι αναλημματικοί τοίχοι (κατακόρυφοι τοίχοι που στήριζαν το κοίλο του θεάτρου) του κοίλου, δηλαδή του χώρου όπου κάθονται οι θεατές, και των παρόδων, των διαδρόμων που οδηγούσαν προς την ορχήστρα του θεάτρου. Την εποχή αυτή η ορχήστρα, ο υπαίθριος κεντρικός χώρος όπου «παίζουν? οι ηθοποιοί, είχε σχήμα πετάλου.

Το θέατρο αυτό, εξακολούθησε να χρησιμοποιείται και από τους Ρωμαίους αποίκους, αφού διασκευάστηκε για να προσαρμοστεί στα νέα θεάματα της ρωμαϊκής κοινωνίας και για να δεχθεί πολυάριθμους θεατές.

Τον 2ο αι. μ.Χ., το θέατρο αποκτά τυπική ρωμαϊκή μορφή, με μεγαλοπρεπές τριώροφο κτήριο σκηνής, ορχήστρα στρωμένη με μαρμάρινες πλάκες και κοίλο που επεκτείνεται επάνω από τις παρόδους, οι οποίες καλύπτονται με θολωτές κατασκευές. Τον 3ο αι. μ.Χ. το θέατρο μετατρέπεται σε αρένα για τις θηριομαχίες. Κατεδαφίζεται το προσκήνιο και αφαιρούνται οι πρώτες σειρές των καθισμάτων του κοίλου.

Στη διάρκεια των πρώιμων Βυζαντινών χρόνων το κτίριο της σκηνής και η περιοχή στα νοτιανατολικά του θεάτρου φιλοξενεί εργαστήρια. Τέλος, στην περίοδο της Τουρκοκρατίας, ο λιθόστρωτος δρόμος, που ως τις αρχές του 20ου αι. ένωνε την Καβάλα με τη Δράμα διασχίζοντας τον αρχαιολογικό χώρο των Φιλίππων, περνά μπροστά από το θέατρο.

Το φεστιβάλ Φιλίππων

Είναι ένα από τα σημαντικότερα φεστιβάλ της Ελλάδας. Λαμβάνει χώρα κάθε καλοκαίρι στο χώρο του αρχαίου θεάτρου των Φιλίππων και φιλοξενεί θεατρικές και μουσικές παραστάσεις.